Wenecja - Venezia

Wenecja, Venezia, miasto w północno-wschodnich Włoszech, port nad Morzem Adriatyckim. Częściowo położone na wyspach w Lagunie Weneckiej. Stolica regionu Wenecja Euganejska. 306 tys. mieszkańców (1992).

Starsza część miasta (tzw. Wenecja właściwa) położona jest na 118 wyspach, m.in.: San Giorgio Maggiore, Giudecca, Murano, rozdzielonych licznymi kanałami (ok. 150), np.: Canale Grande, Canale della Giudecca, Canale di San Marco. Druga część miasta leży na lądzie. Obie części połączone są groblą, przez którą przeprowadzono linię kolejową i drogową. Ponad 400 mostów, m.in.: Ponte Rialto i Most Westchnień (Ponte dei Sospiri). Rozwinięta komunikacja gondolami, łodziami, tramwajami wodnymi i motorówkami.

Historia

W starożytności region zamieszkany przez indoeuropejskich Wenetów, którzy w I w. p.n.e. zostali podbici przez Rzymian. Od V w. wyspy Laguny Weneckiej służyły za schronienie mieszkańcom okolic najeżdżanych przez plemiona barbarzyńskie (402, 408 Wizygoci, 452 Hunowie Attyli, 489 Ostrogoci Teodoryka Wielkiego). Stałe osadnictwo rozpoczęło się po najeździe Longobardów (568), początkowo pod zwierzchnictwem bizantyjskich egzarchów Rawenny. Miejscowi przedstawiciele egzarchów, dożowie, wybierani spośród patrycjatu bądź dostojników kościelnych, w VIII w. usamodzielnili się, tworząc komunę (Commune Venetiarum). Od 774 siedziba biskupstwa.

Miasto powstało na początku IX w. na wyspie Rialto. 828 do Wenecji przywieziono zrabowane w Aleksandrii relikwie św. Marka, stąd późniejsza nazwa Republica San Marco. 840 od cesarza Lotara I Wenecja otrzymała przywilej wolnego handlu na rzece Pad. Około 900 ufortyfikowana. Na przełomie X i XI w. Wenecja stała się największą potęgą morską w regionie, wspólnie z Genuą zmonopolizowała handel z Bizancjum. Do posiadłości weneckich należało wybrzeże Dalmacji, a weneckie stacje handlowe znajdowały się wzdłuż całych wybrzeży lewantyńskich (bliskowschodnich).

Do XIII w. ukształtował się specyficzny ustrój polityczny Republiki San Marco, który gwarantował władzę kilku największym rodom. Najwyższym organem była Wielka Rada, funkcję rządu pełniła Mała Rada (Collegio, później signoria), sądownictwo podlegało Radzie Czterdziestu (Quarantii).

Handlowa rywalizacja z Genuą przerodziła się w wojnę, z której po bitwie pod Chioggią (1381) zwycięsko wyszła Wenecja. W wyniku IV krucjaty (1202-1203) i zdobycia przez krzyżowców Konstantynopola, uzyskała zwierzchność nad częścią cesarstwa bizantyjskiego, m.in. nad Wyspami Jońskimi i częścią Peloponezu oraz prawie połową Konstantynopola. Na przełomie XIV i XV w. władzy Wenecja podlegała większość miast północno-wschodniej Italii.

W XV-XVI w. jeden z głównych ośrodków renesansu. Tzw. wenecką szkołę malarską tworzyli m.in.: rodzina Bellinich, Giorgione, Tycjan, Veronese, V. Carpaccio, C. Crivelli, Palma Vecchio. Po odkryciu Ameryki (1492) i morskiej drogi do Indii wokół Afryki (1498), dominujący dotychczas handel zastąpiło rozwijające się rzemiosło artystyczne (szkło z Murano, koronki, biżuteria).

Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków (1453) Wenecja stopniowo traciła dominację we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Po utracie na rzecz imperium osmańskiego Krety (1669), posiadłości weneckie obejmowały: duże obszary w północno-wschodniej Italii, Wyspy Jońskie, północnej część wybrzeża Dalmacji z półwyspem Istria (uzyskane w 1699) i Peloponez (1699-1718).

Republika Wenecka upadła 12 maja 1797, zajęta przez wojska francuskie. Po pokoju w Campo Formio (1797) włączona do Austrii, 1805-1814 do napoleońskiego Królestwa Włoch. Po kongresie wiedeńskim 1814-1815 pozostała pod zwierzchnictwem Austrii. Proklamowaną w 1848 Republikę San Marco obaliły w 1849 wojska austriackie. 1866 włączona do Zjednoczonego Królestwa Włoskiego.

Gospodarka

Ośrodek przemysłowo-handlowy, kulturalno-naukowy oraz turystyczny o światowym znaczeniu. Liczne zakłady przemysłu metalurgicznego (huty żelaza i metali nieżelaznych: miedzi, aluminium, cynku), petrochemicznego (rafineria ropy naftowej), maszynowego, chemicznego, stoczniowego, poligraficznego, elektrotechnicznego, spożywczego, szklarskiego, włókienniczego. Wytwórnie środków transportu. Rozwinięte rzemiosło (wyrób koronek). Węzeł kolejowy, drogowy i lotniczy. Liczne szkoły wyższe. Instytut badań Morza Adriatyckiego. Muzea, galerie (m.in. Galleria dell'Accademia z malarstwem weneckim). Od 1930 w Wenecji odbywa się corocznie międzynarodowy festiwal muzyki współczesnej, od 1932 międzynarodowy festiwal filmowy. Kąpielisko morskie (Lido).

Zabytki

Zabudowa placu św. Marka: dzwonnica (XII w., rekonstrukcja XX w.), wieża zegarowa (1496-1497), Pałac Dożów (XIV-XVI w.), gmachy Prokuracji Nowych (od 1584) i Prokuracji Starych (1515-1532), Libreria (1537-1554, rozbudowana 1582), Logetta (1540), pałace nad Canale Grande, m.in.: Correr (1537), La Zecca (1537-1547). Bazylika św. Marka (IX, rozbudowana w XI, XIII, XV, XVII w.), kościoły: Santi Giovanni e Paolo (XII-XV w.), San Giovanni in Bragora (XII-XV w.), Madonna dell'Orto (XIV w.), Santa Maria Gloriosa dei Frari (XIV-XV w.), San Giobbe (po 1450, przebudowany 1470-1493), Santa Maria dei Miracoli (1481-1488), Santa Maria Formosa (1492), San Zaccaria (1458-1515), San Giorgio Maggiore (1566-1610), Il Redentore (1576), San Salvatore (XVI, restaurowany XVIII w.), San Francesco della Vigna (XVI w.), Santa Maria della Salute (od 1631), pałace: Ca'd'Oro (XV w.), Vendramin-Calergi (1509), Grimani (od 1556), Pesaro (od 1663), Ca'Rezzonico (1667-1680), mosty: Ponte dei Sospiri (1600) i Ponte Rialto (XVI w.). Scuola San Giorgio (XV w.), Scuola di San Marco (XV-XVI w.), Scuola di San Rocco (XVI w.), Scuola dei Carmini (XVII w.). Na wyspie Torcello, należącej do Wenecji, zachowały się: katedra Santa Maria (VII, X, mozaiki z VII, XIII w.), pozostałości baptysterium (VII w.), kampanila (XI-XII w.), kościół Santa Fosca (XII w.), pałac del Consiglio (XIV w.).

Copyright 2000 - 2005 - All Rights Reserved - Wszelkie Prawa Zastrzeżono